In Mozart's muziek voor blaasinstrumenten speelt de bassethoorn een prominente rol. Dit instrument is een alt-versie van de klarinet met een bijzonder rijk en warm laag register. Omdat in de 18e eeuw de kleppenmechaniek van de moderne klarinet nog niet was ontwikkeld, had het instrument een wat eigenaardige gebogen vorm om het de speler mogelijk te maken de onderste vingergaten te bereiken.

Mozart werd gepassioneerd door de bassethoorn nadat hij zich in Wenen gevestigd had in 1781. Deze passie werd ongetwijfeld aangewakkerd door het meesterschap van de broers Anton en Johann Stadler op het instrument en zij waren het die Mozart's werken voor het eerst uitvoerden, o.a. op de soirees bij de familie von Jacquin. Voor Anton Stadler zou Mozart aan het einde van zijn leven het bekende Klarinetkwintet (K 581) en het Klarinetconcerto (K 622) componeren.

Mozart had een uniek inzicht in de mogelijkheden van de bassethoorn en experimenteerde er mee in werken voor bassethoornensembles, zoals de Divertimenti K 439b, of voor combinaties van bassethoorns en klarinetten, zoals de Notturni (K 346, 436, 437, 438 en 439) en Adagios (K 411 en 580a). Daarmee was hij de eerste van de klassieke meesters die de kwaliteiten van de klarinet en haar familieleden tot uiting liet komen in kamer- en orkestmuziek: de bassethoorn speelt een prominente rol in de opera's Die Entführung aus dem Serail (K 384), Die Zauberflöte (K 620) en La Clemenze di Tito (K 621), evenals in de Serenade in Bes (K 361) en het Requiem (K 626). Maar, meer nog dan in deze werken, komen klarinet en bassethoorn tot hun recht wanneer ze "bevrijd van de beperkingen van het orkest" zelf hun verhaal kunnen doen in Mozart's muziek voor klarinetensemble.

De bassethoorn raakte aan het begin van de 19e eeuw in de vergetelheid en na de ontwikkeling van de basklarinet rond 1840 (de huidige vorm hebben we te danken aan Adolphe Sax) verloor hij zijn functie in het klarinettenensemble aan dit nieuwe instrument. De moderne bassethoorn kwam terug in de belangstelling in de tweede van helft van de 20e eeuw en heeft nu dezelfde typische vorm als de basklarinet.

Omwille van zijn passie voor de klarinet en de bassethoorn en de daaruit ontstane meesterwerken, verdient Mozart een centrale plaats in het repertorium van een modern klarinetensemble als Klarinata.

Frank Blockhuys (2009)